موقعیت جغرافیایی مجتمع معدنی مهدی آباد
کانسار سرب و روی مهدی آباد در فاصله ۱۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد واقع شده است.
تاریخچه معدن مهدی آباد
اولین فعالیت اکتشافی در معدن مهدی آباد در سال ۱۳۲۹ صورت گرفته است که منجر به بهره برداری از معدن کالامین به صورت زیرزمینی شد و تا سال ۱۳۳۷ حدود۱۵ هزار تن سنگ کالامین با عیار ۳۵ % استخراج و بعد از تکلیس و رسیدن به عیار ۴۵% به خارج از کشور صادرگردید.
پس از آن مجموعاً قریب به ۵۷۰۰۰ متر حفاری اکتشافی در ۲۱۵ گمانه در معدن مهدی آباد صورت گرفته است.
بر این اساس در سال ۱۳۸۴ ، وزارت صنایع و معادن وقت پروانه بهره برداری معدن سرب و روی و باریت مهدی آباد را صادر نمود که هم اکنون پروانه بهره برداری این معدن به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) می باشد و بر اساس ابلاغیه وزارت متبوع معدن مهدی آباد به عنوان معدن بزرگ شناخته شده است. براین اساس و در سال ۱۳۸۵ عملیات باطله برداری ، استخراج و فروش مواد معدنی آغاز گردید و تاکنون نیز ادامه دارد.که با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته جهت احداث کارخانجات شمش روی ، کنسانتره روی و همچنین فرآوری باریت در آینده شاهد فرآوری و ایجاد ارزش افزوده قابل توجهی در مجتمع معدنی مهدی آباد خواهیم بود.
کلیات کانسار مهدی آباد
سه سازند زمین شناسی در کانسار مهدی آباد قابل جدایش است که این سازند ها به ترتیب از نظر سن زمین شناسی از قدیم به جدید شامل سازندهای سنگستان، تفت و آبکوه می باشد. کانه زایی در کانسار مهدی آباد در سنگ های کربناتی- دولومیتی سازند تفت به سن کرتاسه زیرین به وجود آمده است. در منطقه ۹ گسل مهم و قابل تشخیص وجود دارد که تاثیرگذارترین و مهم ترین آن ها گسل تپه سیاه در غرب کانسار می باشد.
کانی های سولفیدی در کانسار مهدی آباد شامل اسفالریت، گالن و باریت به همراه مقدار کمی پیریت، کالکوپیریت و کالکوسیت است.
کانی های اکسیدی در این کانسار شامل اسمیت زونیت، هیدروزنسیت، همی مورفیت و سروزیت بوده و کانی های باطله شامل آنکریت، کلسیت، دولومیت، لیمونیت، هماتیت و کانی های رسی می باشد.
معادن مهدی آباد
الف) معدن سرب و روی:
در سال ۱۳۹۲ شرکت مهندسین مشاور کوشا معدن بهبرآورد ذخیره اقتصادی کانسار مهدی آباد و طراحی پیت بهینه آن پرداخت. این شرکتذخیره زمین شناسی را با عیار حد بالاتر از ۲% روی، ۳۴۲ میلیون تن اعلام کرد که از این میزان ۳۱۸ میلیون تن آن در کاتاگوری قطعی جای می گیرد. میانگین عیار ذخیره زمین شناسی کانسار مهدی آباد ۵٫۴۷ در صد روی و ۱٫۷۳ در صد سرب برآورد شده است که نهایتاًبر اساس مطالعات بهینه سازی، برنامه ریزی تولید، پیت بهینه طراحی شد.
. پیت اصلی معدن ابعادی به طول ۲۵۰۰ متر، عرض ۱۸۰۰ متر و عمق ۴۲۰ متر خواهد داشت که پس از طی فرآیند فرآوری میزان ۲,۴۰۰,۰۰۰ تنشمش روی ، ۱۴,۵۰۰,۰۰۰ تن کنسانتره ۳۵% روی ، ۱,۲۸۵,۲۰۰ تن کنسانتره ۶۰% سرب و ۱۸۷۰ تن نقره تولید خواهد شد.
ب) معدن باریت:
در سال ۱۳۹۲ تصمیم به بازنگری مجدد میزان ذخیره کانسارباریت و همچنین اصلاح طرح بهره برداری باریت گرفته شد که بر این اساس شرکت مشاورین معدن زمین با طراحی و برآورد ذخیره اقتصادی معدن باریت مهدی آباد، ذخیره کانسار باریتBaSO4 را ۱۱۳ میلیون تن اعلام کردند.
ج)معدن کالامین:
از اوایل سال ۱۳۸۹ به طور جدی فعالیتهای استخراجی در شمال غربی کانسار مهدی آباد با هدف استخراج ۱,۸۴۹,۲۰۰ تن ماده معدنی با عیار متوسط روی ۱۸ تا۲۰ درصد آغاز گردید اما با تکمیل اکتشافات و بررسی دقیقتر میزان ذخیره واقعی در سال ۱۳۹۱ توسط شرکت معدن زمین میزان ذخیره کالامین حدود ۳۲۲ هزار تن با عیار ۹٫۵ در صد روی برآورد شد که عملاً ادامه کار از نظر اقتصادی در این بخش غیر ممکن شناخته شد. نهایتاً در شهریور ۱۳۹۲ این معدن تعطیل شد و فعالیتها در بخش مرکزی کانسار ادامه یافتند. به هر حال طی فعالیتهای انجام شده در معدن کالامین با باطله برداری ۲۲۸۱۶۲۵ متر مکعبی حدود ۲۱۰ هزار تن ماده معدنی با متوسط عیار ۱۰% روی استخراج شد.
د)چاه معدن:
در سال ۱۳۷۲ جهت دسترسی به کانسار بخش مرکزی که کانساری سولفیدی است و در عمق ۱۵۰ متری واقع شده است، چاهی به عمق ۳۲۴ متر با مقطع دایره به قطر اولیه ۵/۴ مترحفر گردید. اما با توجه به هزینه های زیاد استخراج زیرزمینی و و نیز تکمیل شدن اکتشافات دشت مرکزی و توجیه استخراج روباز کانسار مهدی آباد، فعالیت در این بخش در سال ۱۳۸۲تعطیل شد و در حال حاضر آب مصرفی معدن از این بخش تامین می گردد.
وضعیت استخراج کنونی مجتمع
در سال ۱۳۹۳ عمده تمرکز معدنکاری مجتمع معدنی مهدی آباد بر استخراج باریت استوار شد. طبق برنامه ریزی سالیانه ، پیش بینی شد که حدود ۲۴۰ هزار تن ماده معدنی در قالب یک طرح استخراجی یک میلیون متر مکعب،در مدت یکسال (۱۳۹۳)استخراج گردد و برنامه سال آتی (۱۳۹۴)به میزان ۴۰۰ هزار تن کلوخه باریت پیش بینی شده است. این مقدار تولید کلوخه باریت در مقایسه با استخراج ۷ سال گذشته باریت که تنها حدود ۵۰۰ هزار تن استخراج شده است، هدف گذاری بزرگی است.
۱- وضعیت فروش ماده معدنی
لازم به ذکر است در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۳ فروش متوقف بودکه با برنامه ریزی صورت گرفته در ۳ ماهه اخیر ۱۰ هزار تن باریت برای اولین بار مستقیما توسط مجتمع و ۱۰۰ هزار تن روی شامل ۵۰ هزار تن کالامین و ۵۰ هزار تن اکسیده شرقی پس از دو سال وقفه به فروش رسیده است و تا آخر سال نیز به صورت مستمر مواد معدنی از طریق مزائده به فروش خواهد رسید.
۲- فعالیتهای فنی و زیر بنایی در سالهای اخیر:
احداث مسیر دسترسی به طول ۱۹٫۵ کیلومتر و عرض ۶٫۵ متر
بکارگیری معتبرترین شرکتهای مشاوره ای معدنی جهت طراحی بهینه پیت اصلی معدن در دو بخش معدن سرب و روی اصلی و همچنین معدن باریت.
جذب سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری احداث کارخانه ۱۰۰ هزار تنی شمش روی و ۱۰۰ هزار تنی کنسانتره روی
فراخوان سرمایه گذاران جهت احداث کارخانه فرآوری باریت
۳- برنامه های آتی مجتمع
احداث کارخانه تولید شمش روی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن در سال
احداث کارخانه فرآوری و تولید کنسانتره ۳۵ درصدی روی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن در سال
پیش باطله برداری سه ساله از معدن سرب و روی مهدی آباد به میزان سالانه ۶۰ میلیون تن
ایجاد زیر ساختهای لازم مانند تامین آب، برق و مسیرهای دسترسی به راه آهن و جاده اصلی ترانزیت
احداث ساختمان های اداری
۴- مقایسه معادن روی کشور
معدن انگوران با ۹ میلیون تن ذخیره روی با عیار ۲۵ در صدی، معدن مهدی آباد با ۳۴۲ میلیون تن ذخیره روی با عیار۵٫۵ در صد، معدن کوشک بافق با ۸ میلیون تن ذخیرهروی با عیار ۱۵ در صد و معدن ارانگده با ۷ میلیون تن ذخیرهروی با عیار ۱۱ در صد از برگترین معادن روی کشور می باشند.
با توجه به ذخیره باقیمانده معدن انگوران پیش بینی می شود تا ۱۰ سال آینده عمر این معدن پایان یابد بنابراین با مقایسه دیگر معادن ایران تنها معدن سرب و روی مهدی آباد است که می تواند جایگزین مناسبی برای تولید فلز روی کشور باشد. معدن سرب روی مهدی آباد با ذخیره ۳۴۲ میلیون تنیمی تواند بیش از ۲۵ سال به فعالیت خود ادامه دهد. استحصال فلز رویاز معدن انگوران هم اکنون ۱۸۰ هزار تن در سال است حال آنکه میزان استحصال فلز در معدن مهدی آباد با احداث کارخانه فرآوری حدود ۳۰۰ هزار تن روی در سال خواهد بود.
۵- تحلیل صنعت باریت:
قسمت اعظمی از باریت تولید شده در دنیا (۸۵%) به مصرف گل حفاری چاه های نفت می رسد. سایر مصارف باریت در صنایع شیشه سازی، رنگ سازی، دارو سازی، سرامیک و کاشی، چینی سازی، پلاستیک سازی، لنت سازی و کاغذ سازی استفاده می گردد.
آمار دقیقی از تولید باریت در ایران وجود ندارد با این وجود طبق آمارهای غیر رسمی سالیانه حدود ۳۳۰ هزار تن باریت در ایران تولید می شود.
مهمترین تولید کنندگان باریت در سال ۲۰۱۳ کشورهای چین با ۳٫۸ میلیون تن، هند ۱٫۵ میلیون تن، مراکش ۰٫۸۵میلیون تن و آمریکا ۰٫۶۶ میلیون تن می باشند. تولید جهانی باریت حدود ۸٫۱۱ میلیون تن است.
مهمترین مصرف کنندگان باریت در سال ۲۰۱۳ کشورهای آمریکا ۲٫۷ میلیون تن، چین ۱٫۴۵ میلیون تن،کشورهای حاشیه خلیج فارس ۰٫۷ میلیون تن، اتحادیه اروپا ۰٫۶۷ میلیون تن. مصرف جهانی باریت حدود ۷٫۰۴ میلیون تن است.
۶- تحلیل صنعت سرب:
مهمترین کاربرد سرب در تولید باتری های سرب- اسیدی جهت استفاده در خودرو می باشد.از سرب در مهمات سازی و صنایع نظامی استفاده می شود.به دلیل چگالی بالا از سرب در دیواره راکتورهای اتمی و اتاق اشعه ایکس و رادیوگرافی به عنوان جذب کننده اشعه های مضر استفاده می شود.از فلز سرب در بستر حمام های گالونیزاسیون استفاده می شود.
میزان ذخیره قطعی سرب (فلز محتوی) جهان حدود ۶۷ میلیون تن و تولید سالیانه آن حدود۳٫۳ میلیون تن در سال می باشد. معدن مهدی آباد می تواند با تولید حدود ۷۷۱,۱۲۰ تن فلز سرب طی ۲۵ سال در بهینه ترین حالت اقتصادی،سهم قابل توجهی در تولید جهانی سرب داشته باشد.